导图社区 中医基础理论-五行学说
中医基础理论的五行学说,内容包括五行学说的概念、特性、属性推演、基本内容(相生相克,相乘相侮)及在中医学中的应用。
编辑于2022-08-05 15:18:56 河南五行学说
概念
五行学说
研究木火土金水五行的概念、特性、生克、制化和乘侮规律,并用以阐释宇宙万物的发生、发展、变化及相互关系的—种古代哲学思想。
五行
即木、火、土、金、水五类物质及其运动变化。
五行特性
木曰曲直
植物具有能曲能直的生长特性,引申为生长、升发、舒畅、条达
火曰炎上
“火”焚烧,灼热;“上”向上,引申为炎热、升腾、向上
土爰稼穑
土地可供人类从事种植和收获,引申为生化、承载、受纳
金曰从革
金属是由矿石冶炼,顺从变革,除去杂质,从而纯净,引申为沉降、肃杀、收敛、变革
水曰润下
水可保持物体湿润,流动趋下,引申为滋润、下行、寒冷、闭藏
属性推演
基本内容
五行相生
正常状态
概念
木、火、土、金、水之间存在着有序的递相资生、助长和促进的关系
相生次序
木生火、火生土、土生金、金生水、水生木
相生关系
母子关系:生我者为母,我生者为子
异常状态
母病及子
即母脏之病传及子脏,多见母脏不足累及子脏亏虚的母子两脏皆虚的病证。
子病及母
一般称为子盗母气,是指五行中某一行异常,影响其母行,终致子母两行皆异常
一般规律
母病及子
母子俱不足
子病及母
子母均亢
子病犯母
子母俱不足
子盛母衰
子盗母气
条文
母病及子
病情较浅
邪挟生气而来,则虽进而易退
子病及母
病情较重
受我之气者,其力方旺,还而相克,来势必甚
五行相克
正常状态
概念
木、火、土、金、水之间存在着有序的递相克制、制约和抑制的关系
相克次序
木克土、土克水、水克火、火克金、金克木
相克关系
所胜、所不胜关系:克我者为所不胜,我克者为所胜
异常状态
五行相乘
概念
是指五行中一行对其所胜的过度制约或克制。即相克的太过,超过了正常的制约水平
相乘次序
木乘土、土乘水、水乘火、火乘金、金乘木
产生原因
被乘者本身不足,乘袭者乘其虚而凌其弱。如土气不足,则木乘土
乘袭者亢极,恃其强而过度限制其应制止行。如木亢极,则木乘土,从而使土受损
五行相侮
概念
指五行中一行对其所不胜的反向制约和克制。即反克,相反的克制
相侮次序
木侮金、金侮火、火侮水、水侮土、土侮木
产生原因
被克者亢极,不受制约,反而欺侮克者。 如金本克木,若木气亢极,不受金制,反来侮金,即为木亢侮金
克者本身衰弱,被克者因其衰而侮之。 如金本克木,若金气虚衰,则木因其衰而侮金,即为木侮弱金
条文
相乘传变
病情较重
脏气本已相制,而邪气挟其力而未,残削必甚,故为贼邪
相侮传变
病情较轻
脏气既受制于我,则邪气亦不能深入,故为微邪
气有余,则制己所胜,而侮所不胜;其不及,则己所不胜,侮而乘之,己所胜,轻而侮之。 之字之前一个字为答案
在中医学中的应用
1、说明五脏生理功能及相互关系
2、说明疾病的发生与传变
3、用于疾病诊断
4、指导疾病治疗
1、确定治则治法
相生关系
治疗原则
补母、泻子,即虚则补其母,实则泻其子
分类
相克关系
治疗原则
抑强扶弱
分类
2、防止疾病传变
见肝之病,则知肝当传之于脾, 故先实其脾气
3、指导脏腑用药
酸入肝、苦入心,甘入脾,辛入肺,咸入肾。
4、选取针灸腧穴
5、指导情志相胜
怒伤肝,悲胜怒;喜伤心,恐胜喜;思伤脾,怒胜思;忧伤肺,喜胜忧;恐伤肾,思胜恐